Ima li srpskije muzike od guslareve pesme i istinitije istorije od deseteračkih stihova? Gusle su opevale prošlost i najavile neminovnost koja je došla. One su stvorile naš identitet i uspostavile temelj za budućnost. Guslar je pesnik i muzičar, istoričar i „prorok”, on je srastao sa svojim narodom. Njegova intuicija je intuicija bića naroda, a njegova pesma otelovljenje narodne istine.

Udruženje za očuvanje gusala i narodne tradicije „Pravo u žicu“ iz Užica u susret sticanju titule „Užice – prestonica kulture 2024.“ održalo je koncert tradicionalnog pevanja i guslanja: Figura žene u guslarstvu: Stevanija jednaka među njima u subotu 24.06. u Gradskom kulturnom centru Užice pod pokroviteljstvom Grada Užica, opštine Požega uz ogromnu pomoć PSUSS „Sveta Srbija“ kao i drugih dobrotvora: preduzetnika iz lokalne zajednice.

Gosti koncerta, a i domaćini sabrali su se još u posle podnevnim časovima u Gradskom kulturnom centru u Užicu i prvo prisustvovali večernjoj službi u crkvi svetog Đorđa, odakle su po završetku otišli na koncert.
U gradu na Đetinji, već nije neobično videti mlade da se bave guslanjem. Pre nekoliko godina osnovano je Udruženje za očuvanje gusala i narodne tradicije „Pravo u žicu“ sa ciljem afirmacije amaterizma u oblasti guslanja. Grupa entuzijazista, okupila se i osnovala školu guslanja u okviru Udruženja, koja svoj rad nastavlja u septembru mesecu tekuće godine. Udruženje neguje i druge oblike narodne tradicije poput očuvanja narodne pesme i instrumenata. Voditelj programa bila je Milena Čantrak – pesnikinja.
Koncert je započeo odavanjem pošte minutom ćutanja nedavno preminulom počasnom članu i velikom dobrotvoru Saveza guslara Srbije Radiši Tomaševiću, kom je prošle godine na Republičkom festivalu dodeljena posebna plaketa.

Otac Vladimir Dukanac, starešina užičke crkve je svojim obraćanjem blagoslovio sabranje, a iza njega etnopijica Udruženja „Pravo u žicu“ izvela je pesmu „Zaspo Janko“.

Kultura izvire iz kulta i nemoguće je izbeći gusle iz njenih okvira. Stoga je izgradnja i negovanje srpske kulture i tradicije i podržavanje gusala kao brenda, ne samo razvitak već izraz identiteta i suštine Srba. Usledila su svečana obraćanja predstavnika lokalnih zajednica i organizacija koje su podržale realizaciju projekta. Publici se obratio: Ratko Trmčić – većnik za kulturu grada Užica, Slađa Milčanović – zamenica predsednika opštine Požega, Radmila Gujaničić – Ženski centar Užice, Hadži Sreten Cvetojević – predsednik Saveza potomaka ratnika Srbije 1912.-1920. Ljubovija.

Gusle su, od kako se zna za njih, bile namenjene većinom za muškarce, ali za žene je u to
vreme bio neobičan hobi.

Ovaj koncert večerašnji posvećujemo svim ženama guslarkama, ratnicama i svim ženama danas koje se bore bilo koju bitku.

Interesovanje za Stevanijin rad i delo, nastalo je, kad je ona već „okačila gusle o klin“ odnosno prestala guslati kada se porušila zbog smrti muža i ne postoje sačuvani audio zapisi i mnogo teksta u stručnim literaturama, te je ova priča nastala iz terenskih naučnih istraživanja i pregleda literature prof. Aleksandre Milikić, master etnomuzikologa, apsolventkinje za srpski jezik i književnost Jelene Bošković i predsednice Udruženja Ivane Ivanović.

Usledilo je obraćanje predsednice Udruženja „Pravo u žicu“ Ivane Ivanović, koja je pozvala na binu potomke Stevanije Dragašević: ćerku Stoju Glišević, unuku dr Miru Glišević Erić i sestričina Dragica Zejak, koja je ovom prilikom došla iz Beograda. Ovaj deo koncerta je bio ujedno i najemotivniji deo koncerta gde je svojim govorom gospođa Stoja rasplakala publiku i rekla da joj je čast što je doživela da oživimo njenu majku, koja nije imala prilike za života da se istakne. U znak sećanja na ovaj koncert, organizatori su poklonili umetničku sliku autorke Marine Dobrić.

Gusle su „sveti instrument”, kako to Bećković kaže, nastale su „pre Hristovog groba” i trajaće sve dok „vremena više ne bude”. Gusle su opevale Kosovski boj i načinile kosovski zavet.

Uz gusle, jedino još Srpska pravoslavna crkva sabira verujući narod baštineći Svetosavski put i tradiciju.
Udruženje „Pravo u žicu“ za svoj uspešan rad uručilo je plakete u obliku gusala svim dobrotvorima koji su pružili podršku Udruženju, kroz sve godine postojanja: CRKVENA OPŠTINA UŽICE, CRKVENA OPŠTINA POŽEGA, GRAD UŽICE, GRADSKI KULTURNI CENTAR UŽICE, OPŠTINA POŽEGA, SPORTSKO KULTURNI CENTAR POŽEGA, TV 5 UŽICE , TV POŽEGA , RADIO LUNA , PRAVOSLAVNO SPORTSKO UDRUŽENjE SVETA SRBIJA – SVETI SRB I JA, MILE PAUNOVIĆ NOVA PEKARA , RADENKO GORDIĆ I MIROLjUB RAKETIĆ, SAŠA KOCIĆ KOCE.

Malim istorijatom o guslama, Željko Čurović – narator i pred. Saveza guslara Srbije, započeo je umetnički deo programa bio je koncipiran u formi etnomjuzikla u tri čina. Prvi čin bio je posvećen istorijskoj liniji žena guslarki, drugi o Stevanijinom radu i delu, a treći o znamenitim guslarkama Zlatiborskog okruga i guslarkama budućnosti. Adaptaciju teksta radio je glumac Vladimir Jocović, a adaptaciju tona Saša Kocić Koce. Učešće su uzeli članovi Udruženja „Pravo u žicu“ guslari: Branimir Sretenović i Stefan Tomonjić, kao i etnopojica Kristina Milivojević.

Gosti su bili: guslarke Jelena Miljanić iz Nikšića i Violeta Krajišnik iz Bijeljine, zatim guslar Milutin Đuričić iz Loznice, Miroljub Raketić i Radenko Gordić predstavnici Udruženja za očuvanje tradicionalne pesme iz vika iz Nove Varoši, etnopojice iz Risna – baba i unuka Rosa Džudović i Nastasija Spalević. Umetnički deo programa zatvorio je Velikan među najboljima ili najbolji među velikanima, narodni guslar Saša Laketić.

U okviru projekta, bio je raspisan likovni i literarni konkurs na temu Figure žene u guslarstvu, gde su pravo učešća imali svi učenici osnovnih i srednjih škola Zlatiborskog okruga. Pristigli radovi su nagrađeni nematerijalnim nagradama, knjigom „Gusle naše svete“ narodnog guslara Slavka Jeknica i knjigom „Crvena Gora“ Željka Čurovića u tri kategorije: prvo, drugo i treće mesto mlađi i stariji razredi osnovnih škola i prvo, drugo i treće mesto srednjih škola u oba konkursa.

Najbolje ocenjen rad likovnog i literarnog konkursa, dobija dvonedeljno putovanje u obrazovno – naučni kamp Svete Srbije „Stopama naših predaka“ na Krfu, što je rezultiralo uspešnom saradnjnom Udruženja „Pravo u žicu“ i PSUSS „Sveti Srb i ja“.

Stručni žiri za likovni konkurs činili su: Vesna Aćimović Panić, prof. likovne umetnosti, Nada Cvetić, prof. likovne umetnosti, Janko Radišić, dipl. glumac, Zoran Vilotijević, Udruženje „Pravo u žicu“, Aleksandar Cvetić, apsolvent Užičke gimnazije, kontroli: Dušica Dodić pesnikinja i prof. Dušica Dodić. Stručni žiri za literarni konkurs bili su: Dušica Dodić, prof. srpskog jezika i književnosti, Milena Čantrak, dipl. učiteljica i pesnikinja, Pavle Milovančević, apsolvent Gimnazije „Sveti Sava“ Požega, Jan Zorbić, prof. češkog jezika i književnosti, Milica Đuričić prof. srpskog jezika i književnosti, kontrolor: Saša Varagić, veroučitelj.
Žiri je na osnovu slobodne procene i svog ličnog ubeđenja ocenjivao radove i odgovore na temu.

LIKOVNI KONKURS:

OŠ 1.-4. RAZRED: Zbog velikog broja pristiglih, žiri je jednoglasno doneo odluku o tome da ima jedno prvo, tri druga i tri treća mesta.

1. Mihailo Bosiljčić, OŠ „Aleksa Dejić“ Krvavci, 2. razred učiteljica Ljiljana Veizović
2. Jovana Maksić, OŠ „Miodrag Milovanović Lune“ Ribaševina, 4. razred, učiteljica Marica Vukić
3. Vanja Sekulić, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 3. razred, učiteljica Ivana Gvozdenović
4. Vasilije Božić, OŠ „Aleksa Dejić“ Krvavci, 2. razred učiteljica Ljiljana Veizović
5. Teodora Čančarević, OŠ „Miodrag Milovanović Lune“ Ribaševina, 4. razred, učiteljica Marica Vukić
6. Sunčica Bogdanović, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 3. razred, učiteljica Vanja Nikolić
7. Dunja Dimitrijević, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 3. razred, učiteljica Branka Ljubičić

OŠ 5.-8. RAZRED:

1. Nikolina Lazović, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 6. razred, prof. Biljana Aksentijević
2. Vida Vukajlović, OŠ „Petar Leković“ Požega, prof. Valerija Arsov
3. Maša Otašević, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 6. razred, prof. Marija Žunić

SREDNjA ŠKOLA:

1. Maja Tomović, Ekonomska škola Užice, 3. razred, prof. Dragan Vićentijević
2. Sara Tanasijević, Ekonomska škola Užice, 3. razred, prof. Dragan Vićentijević
3. Sofia Pavlović, Ekonomska škola Užice, 2. razred, prof. Dragan Vićentijević

APSOLUTNI POBEDNIK LIKOVNOG KONKURSA i nosilac nagrade putovanja u obrazovno – naučni kamp „Stopama naših predaka“ PSUSS „Sveta Srbija“:
Dunja Janković, Ekonomska škola Užice, 2. razred, prof. Dragan Vićentijević

LITERARNI KONKURS:
Osnovne škole:

1. Ema Aksentijević, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 3. razred, prof. Dragica Đurović
2. Mia Aleksić, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 6. razred, prof. Biljana Aksentijević
3. Nikolina Lazović, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 6. razred, prof. Biljana Aksentijević
4. Dunja Jovanović, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 6. razred, prof. Biljana Aksentijević
5. Aleksandra Mutavdžić, OŠ „Dušan Jerković“ Užice, 6. razred, prof. Biljana Aksentijević

Srednje škole:

1. Jovana Lazić, Užička gimnazija, 2. razred, prof. Ružica Marjanović,
2. Katarina Zarić, Ugostiteljsko – turistička škola Čajetina, 1. razred prof. Tanja Lazić
3. Iva Jaraković, „Vojislav Lale Stefanović“ , 4. razred, prof. Biljana Aksentijević

APSOLUTNI POBEDNIK LITERARNOG KONKURSA i nosilac nagrade putovanja u obrazovno – naučni kamp „Stopama naših predaka“ PSUSS „Sveta Srbija“:
Iva Aćimović, „Vojislav Lale Stefanović“ , 4. razred, prof. Biljana Aksentijević

Prema konkursnom pravilniku, dodeljene su i specijalne nagrade za posebno zalaganje: učiteljici Ljiljani Veizović, prof. Biljani Aksentijević, prof. Dušici Dodić, učiteljici Marici Vukić, prof. Draganu Vićentiću i apsolventu Gimnazije „Sveti Sava“ Požega Pavlu Milovančeviću.

Istina koju pesnik poznaje veća je od naučnosti svih nauka. Ona je istina izgovorena u stihu. Nepostojanje autorstva narodnih pesama upravo i govori u prilog tome da to nije pesma jednog čoveka, individualca, već izraz „kolektivnog svesnog”, izraz sveopšteg narodnog osećanja.Gusle su srasle uz srpsko duhovno biće i ušle u genetsku i duhovnu dimenziju srpskog roda. One pamte srpske uspone i padove, velika stradanja i pogibije, neprolaznu slavu i viteštvo i brojne primere čojstva i junaštva. Njihova snaga je, vekovima bila motivacija i nadahnuće srpskom rodu, da očuva svoje duhovno biće, da ojača moral i volju, i sačuva veru i nadu u bolje sutra.

Autor teksta: Ivana Ivanović