Sjogren je hronično, zapaljensko, reumatoidno oboljenje koje se ispoljava suvim okom, suvim ustima i suvom vaginom. Ovaj sindrom se javlja kao primarno oboljenje ili udruženo sa nekom drugom autoimunološkom bolešću. Najčešće sa lupusom ili reumatoidnim artritisom.
Bolest nastupa u razdoblju od tridesete pa do pedesete godine života, tu se učauri i ne napušta pacijenta. Najčešće obolele su žene, čak 9 od 10 pacijenata.
Švedski oftalmolog Henrik Sjogren 1933. prvi je opisao istovremeno prisustvo suvoće očiju i usta kod bolesnika sa hroničnim zapaljenjem zglobova – reumatoidnim artritisom.
Danas je poznato da suvoća usta i očiju mogu da se pojave i kod osoba bez bilo kakvog prethodnog oboljenja. Ta pojava, ako su zadovoljeni i neki drugi parametri naziva se Sjogrenov sindrom. Sjogren kao takav je izuzetno važan kao model izučavanja autoimunoloških bolesti.
Najčešće se ispoljava suvoćom očiju, usta i vagine. Pacijent ima osećaj grebanja, svraba ili trunja u oku. Kod usta javlja se osećaj neprekidne suvoće i potrebe za tečnošću, stranog tela u grlu, a neretko postoji i uvećanje parotidnih pljuvačnih žlezda. One su meke i bezbolne na početku bolesti. Međutim tokom razvijanja samog toka bolesti one postaju bolne, na dodir osetljive, sa blagim rumenilom kože iznad njih. Kod težih pacijenata dolazi do zapaljenskog procesa gingive, nastaju naslage na zubima, karijes i kamenac kao propratna pojava i na kraju gubitak zuba. Često kod ovih pacijenata javlja se bol i otok perifernih zglobova. Kod polovine bolesnika mogu biti zahvaćeni i drugi organi kao što su bubrezi, pluća, nervni sistem, endokrine žlezde i dr., što bolesti daje sistematski karaker. Osnovne sistemske manifestacije Sjogrena su malaksalost, blago povišena telesna temperatura, artritis i vaskulne promene na koži. Vakulitis napada i unutrašnje organe; pluća; centralni nervni sistem; krvne sudove i digestivni sistem. Takođe javlja se i periferna neuropatija.
Uzročnik bolesti nije poznat, kao i za druge sistemske bolesti. Pretpostavka je da kod osobe koja ima genetsku predispoziciju, pod uticajem nekog virusnog oboljenja, dolazi do promena u imunološkom sistemu. Glavna meta napada ove bolesti su žlezde sa spoljnim lučenjem, a među njima najviše stradaju očne i pljuvačne. Kao posledica pomenute promene u imunološkom sistemu dolazi do ispoljavanja hroničnog zapaljenja u pomenutim žlezdama, a tokom vremena trajna posledica je gubitak njihove funkcije.
KAKO DOĆI DO DIJAGNOZE
Dijagnoza bolesti se teško uspostavlja. Najčešći uzrok tome je neispoljavanje znakova u isto vreme. Pacijenti lutaju godinama između oftalmologa, stomatologa, ORL- lekara, maksilofacijalnog hirurga, reumatologa, neurologa pa i psihijatra, dok ne dobiju tačnu dijagnozu. Da li je do nestručnosti ili nezainteresovanosti lekara, to pacijenti nisu sigurni. Dok mukotrpna ispitivanja traju, bolest napreduje.
Tokom ispitivanja pacijenti često imaju uvećane zaušne i podvilične žlezde, otežano gutanje, bore se sa povišenom temperaturom, malaksali su i anksiozni. Najčešće se sreću sa isušenim ustima, pogotovo u toku razgovora ili spavanja, te im je flašica vode najveći saveznik.
Potvrđenu dijagnozu pacijent dobija na osnovu anamneze bolesti, ispitivanjem funkcija suznih i pljuvačnih žlezda, nalaza biopsije malih pljuvačnih žlezda i nalaza autoantitela u krvi. ( to su često karakteristična anti ro i anti la autoantitela)
Test za ispitivanje količine suza u oku naziva se SHRIMEROV TEST. Radi se pomoću papirnih traka. Ako je vlažnost trake manja od 5mm za 5 minuta, potvrđuje se manjak suza. Svakako ni taj test sam za sebe ne dokazuje postojanje Sjogrena. Potrebne su i ostale potvrde za dijagnoze.
LEČENJE SJOGRENA
Lečenje je dugo, tačnije doživotno. Konkretne terapije nema. Dobija se sistemska terapija i odnosi se na nadoknadu nedostataka suza pomoću kapi, takozvanih veštačkih suza. Usna duplja se ne leči, vrši se što redovnija higijena, uz pomoć ispiranja usta i pranja što češće zuba i jezika. Preporučuju se antiseptični rastvori za ispiranje, žvakanje što jačih žvakaćih guma i sisanje mentol bombona bez šećera. Što više i što češće ispijanje vode. Postoje i lekovi koji mogu pojačati lučenje pljuvačke, ali ne dobijaju ih svi pacijenti. Zašto je to tako? Na to pitanje ni sama nemam odgovor.
Polovina pacijenata ima blaži oblik bolesti, dok teži oblici nastaju s godinama nelečenja (jer sam proces dobijanja tačne dijagnoze je predug). Tada dolazi do ispoljavanja i na drugim organima. Kod malog broja bolesnika sam tok bolesti je nepovoljan. Tu dolazi do teških sistemskih manifestacija ili nastanak maligne limfocitne proliferacije.
Često sami lekari kažu da nisu zadovoljni sa mogućnostima terapija ove bolesti. Pogotovo ističući ovaj deo da se prema pacijentima odnose kao psihijatri slušajući njihova „opsesivna izlaganja“. Da li je to opet nestručnost dotičnih? Ili neznanje? Šta god da je, pacijenti trpe a bolest napreduje.
