U novijoj istoriji Srpske pravoslavne crkve, razlikovala su se tri načina izbora patrijarha: kraljevskim ukazom, natpolovičnom većinom i apostolskim načinom.
Kraljevski ukaz
Prema Zakonu o izboru patrijarha Srpske pravoslavne crkve, Izborni sabor je birao između srpskih arhijereja trojicu kandidata, a potom ih pismenim aktom saopštavao ministru pravde. Jednog od ove trojice izabranih kandidata, kralj je na predlog ministra pravde svojim ukazom imenovao za patrijarha srpskog.
Natpolovična većina
Prema Ustavu Srpske pravoslavne crkve (1947), patrijarh se birao između srpskih aktivnih eparhijskih arhijereja, koji su upravljali eparhijama najmanje pet godina.
Izbor patrijarha je vršio Izborni sabor između trojice kandidata, koje predloži Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve, u sjednici na kojoj je prisutno najmanje 2/3 eparhijskih arhijereja, pod predsjedništvom najstarijeg člana Sabora, mitropolita, odnosno ako ovoga nema, najstarijeg episkopa, člana Svetog arhijerejskog sabora. Imena trojice predloženih kandidata saopštavao je Izbornom saboru pismenim putem Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve.
Apostolski način
Način izbora patrijarha srpskog je posljednji puta izmijenjen 1967. godine. Činjenicom da u izboru patrijarha srpskog učestvuju samo arhijereji Srpske pravoslavne crkve, otklonjena je svaka mogućnost da država ili neko drugi izvan crkve na bilo koji način utiče na izbor patrijarha.
Danas, Izborni sabor je zapravo Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve u izbornom zasjedanju. Izborni sabor bira trojicu kandidata tajnim glasanjem. Izbornom saboru mora prisustvovati najmanje dve trećine članova Svetog arhijerejskog sabora.
Potom se glasa tajno, listićima, a svaki od trojice kandidata — koji je, potom, kandidat za novog patrijarha — mora dobiti više od polovine glasova. Otuda, prilikom izbora, postoje najmanje dva kruga glasanja.
Kada se saznaju imena trojice kandidata koji su dobili natpolovične većine glasova, prelazi se na biranje apostolskim načinom, koji proističe iz novozavjetnog izbora apostola Mateja posle Judinog izdajstva.
Tada članovi Sabora iz Saborske sale prelaze u Patrijaršijsku kapelu Svetog Simeona Mirotočivog — na službu priziva Svetog Duha za izbor novog patrijarha, koju služi najstariji arhijerej po hirotoniji. Tokom te službe, tri imena stavljaju se u zasebne koverte, a one u Jevanđelje. U tačno određenom dijelu službe, jedan od monaha, izabran od Sabora, izvlači kovertu u kojoj je ime novog patrijarha. Ime novog patrijarha prvi čita najstariji episkop po posvećenju.
Izvor: uzice online
